ครั่ง Laccifer lacca (Kerr).
แมลงครั่งเป็นเพลี้ยชนิดหนึ่ง อาศัยดูดน้ำเลี้ยงจากต้นไม้ ซึ่งจะใช้ปากที่เป็นงวงดูดน้ำเลี้ยง เพื่อการใช้ดำรงชีวิต และระบายยางครั่งที่มีลักษณะเหนียว สีเหลืองทองออกมาเป็นเกราะหุ้มตัวเพื่อป้องกันอันตรายจากศัตรู ยางนี้เมื่อถูกอากาศจะแข็งตัวเรียกว่า “ครั่ง” การเจริญเติบโตของแมลงครั่งจะเจริญเติบโตจากไข่เป็นตัวอ่อน ดักแด้ และตัวแก่ ตามลําดับ
ครั่งในแต่ละระยะการเจริญเติบโต
ระยะไข่ มีลักษณะเป็นวงรีมีสีแดง ขนาดเล็กประมาณ 0.5 ม.ม. เมื่อแม่ครั่งวางไข่แล้ว 8-20 นาที ไข่ก็จะฟักออกมาเป็นตัวอ่อน
ระยะตัวอ่อนหรือลูกครั่ง ลำตัวมีสีแดงเลือดนก ขนาด 0.6 ม.ม. มีอัตราส่วนระหว่างครั่งตัวผู้และตัวเมียประมาณ 30 ต่อ 70
ครั่งตัวผู้มี 2 ชนิดคือ ตัวผู้มีปีก กับตัวผู้ไม่มีปีก มีขนาดใหญ่กว่าลูกครั่งเล็กน้อย จำนวนประมาณ 30 เปอร์เซ็น ตัวผู้ที่มีปีกจะสามารถบินไปผสมกับครั่งตัวเมียบนต้นไม้อื่นได้ ครั่งตัวผู้มีอายุ 3 วัน หลังจากผสมพันธุ์แล้วตัวผู้ก็จะตาย
ครั่งตัวเมีย ตัวแก่ รูปร่างคล้ายถุงนิ่มๆ มีสีแดง ไม่มีขาจึงไมมีการเคลื่อนที่มีประมาณ 70 เปอร์เซ็น นอกจากผลิตเรซิน จํานวนมาก เมื่อผสมพันธุ์แล้ว สามารถให้ลูกได้ประมาณ 300 ตัว
การเตรียมการก่อนการเลี้ยงครั่ง
– ต้นไม้ที่จะใช้เลี้ยงครั่ง ต้นไม้ที่ใช้เลี้ยงครั่งได้ดี ได้แก่ จามจุรี(ฉำฉา หรือ ก้ามปู) สะแก ปันแถ พุทราป่า มะแฮะนก สีเสียดออสเตรเลีย ไทร และมะเดื่ออุทุมพร เป็นต้น
– ลักษณะของทรงพุ่มและอายุของต้นไม้ที่ใช้เลี้ยงครั่ง
ต้นไม้ที่ใช้เลี้ยงครั่งจะต้องมีเรือนยอดแผ่กว้าง และโปร่งมีอากาศถ่ายเทดี เพื่อให้รังครั่งไม่อับชื้น ในช่วงฤดูฝน และอายุของกิ่งไม้และต้นไม้ควรเป็นกิ่งที่สมบูรณ์ ไม่เป็นโรคและแมลง อายุของกิ่งไม่แก่หรืออ่อนเกินไป ต้องมีกิ่งอวบอ่อนจึงจะเหมาะสมต่อการเลี้ยงครั่ง
– การเตรียมต้นไม้ก่อนปล่อยครั่ง มีดังนี้
1.สางกิ่ง เพื่อให้ต้นไม้โปร่งโดยตัดเอากิ่งแห้ง กิ่งผุ และกิ่งที่เป็นโรค หรือไม่สมบูรณ์ออก ถ้ามีเถาวัลย์ หรือวัชพืชบนต้นไม้ควรเอาลงด้วย
2.กำจัดมด ก่อนปล่อยครั่ง 7 – 15 วัน เพื่อป้องกันมดทำลายตัวอ่อน ของครั่ง และใช้เศษผ้าชุบน้ำมันเครื่องที่ใช้แล้วผูกรอบโคนต้นไม้เพื่อป้องกันมดจากพื้นดินขึ้นต้นไม้
3. ทำความสะอาด รอบโคนต้นไม้เพื่อป้องกันมด และสัตว์มีพิษที่อาจทำอันตรายต่อคน
ฤดูปล่อยครั่งเพาะเลี้ยงการเลี้ยงครั่งในประเทศไทย นิยมปล่อยครั่งรอบเดียว คือเดือนพฤศจิกายน ถึงธันวาคม เก็บผลผลิตครั่งในเดือนตุลาคม และเก็บครั่งไว้บนต้นเพื่อรอตัดขยายพันธุ์ ตามช่วงเดือนพฤศจิกายน ถึงเดือนธันวาคม